Vilaboa, 29 de outubro de 2019.-  “Cuando seáis mayores y hagáis una visita a esta isla, no como yo la he hecho, a la fuerza y con las manos atadas, sino en plena libertad, recordad que allí ha estado vuestro padre. Que cada rincón de la isla es un recuerdo mío”. Este foi un dos fragmentos da carta que José Mejuto, fusilado polos franquistas, escribiu á súa familia desde o cárcere de San Simón e que a súa neta, Ana Paula Mejuto, mandou desde Arxentina para que fose lido no acto que familias e colectivos da memoria celebraron esta tarde no porto de San Adrián de Cobres. Reuníronse alí para pedirlle ao presidente da Xunta, Alberto Núñez Feijóo, que impida que, “na illa que foi lugar de tortura para os nosos antepasados”, se celebre este xoves unha festa de Samaín, calificada no acto como “unha indecente e insultante banalización do mal”.
A carta de Mejuto foi lida pola actriz Mónica Camaño, condutora dun acto no que quedou patente o total rexeitamento dos colectivos de memoria galegos e as familias cara a unha celebración que consideran “unha profanación dun espazo simbólico da memoria democrática, dun lugar que supuxo sufrimento, dor e terror e que agora é utilizado como escenario para unha frívola festa de disfraces que se publicita, nunha sorte de mofa, como unha experiencia divertida de medo e terror.” Considera o colectivo que a illa, calificada como BIC; foi convertida nos últimos tempos “nun parque de atraccións explotado por empresas privadas para facer negocio. Un espazo no que ten cabida todo tipo de actividades menos, xustamente, as de memoria histórica”.
Con Camaño, tomaron a palabra no peirao de San Adrián de Cobres, para insistir na esixencia de que se respecte aos seus antepasados e se deixe de celebrar ginkanas e festas na illa, Carlos Casal e Enriqueta Otero.
Carlos Casal é veciño de Moaña, e tivo presos alí o seu avó, José Casal, e o seu tío Belarmino Casal. Ademais a súa avoa Casilda foi rapada. Desde o peirao, coa illa ao fondo, sinalou a casa familiar,desde a que a súa avoa e o seu pai, menor de idade entón, vían o lugar onde os tiñan retidos. Para el, organizar alí un acto como o Samaín “é mostra da escasa calidade democrática do noso país”.
José Casal escribiu durante a súa estancia neste cárcere e no de San Cristóbal, en Navarra, un diario que aínda permanece inédito. No acto, o seu neto contou que morreu cando el tiña 22 anos “e xamais o vin sorrir. O trauma que lle causou a represión foi total”.
Tamén Enriqueta Otero fixo unha lembranza do seu pai, Eduardo Otero Molas, e doutros veciños de Marín que estiveron presos no Lazareto. Entre eles o alcalde, Antonio Blanco, que foi fusilado o 31 de decembro de 1936. Molas, presidenta da asociación para a recuperación da Memoria Histórica desa vila, esixiu “respecto para todos aqueles que deixaron na illa o mellor da súa vida” e respecto para ese lugar desde onde, lembrou, partían moitos presos a “viaxes sen retorno mentres os compañeiros esperaban a súa quenda coa angustia das familias(…) Os que foron quedando non esqueceron nunca aos compañeiros”.
Reuníronse en San Adrián de Cobres máis de medio centenar de persoas, entre representantes de colectivos da memoria e familiares de presos. Tamén houbo quen enviou escritos de adhesión, como o asinado polo xornalista Fernando Salgado, cuxo avó, Pancho Varela, permaneceu na illa antes do seu fusilamento en Pontevedra, o 27 de xullo de 1937, na mesma data que José Mejuto.
“Ás cinco e media da mañá do día 27 de xullo, dous gardas veñen buscalo á cela do cuartel situado na Rúa Benito Corbal de Pontevedra. O pelotón de fusilamento está preparado no número 1 da Avenida Bos Aires. Sona a descarga e cinco anacos de chumbo poñen fin a os seus sonos”, escribiu Salgado.
Os colectivos anunciaron que máis alá do que ocorra o xoves,  seguirán traballando para conseguir a denominación de San Simón como Illa da memoria, e unha programación de carácter público centrada na memoria histórica democrática, cun Plan de usos do espazo que evite actividades que sexan ofensivas para as vítimas do franquismo e as súas familias.

Solicitase ás Asociacións e persoas a título individual que vaian acudir que o comuniquen para as previsións organizativas. As persoas que queiran participar do xantar que se poñan en contacto con nos no correo electrónico crmhbarbanza@gmail.com e que escollan o menú que desexen.

A escritora e xornalista Ana Cabaleiro, condutora do acto, lembrou que o que non se xulga e se condena non é amnistiado, senón que fica impune
Chato Galante, unha das persoas que denunciou en Bos Aires as torturas de Billy el Niño, agradeceu o apoio de Galiza á querela arxentina
O acto organizado pola Iniciativa Galega pola Memoria homenaxeou a Darío Rivas e a guerrilleira Chelo Rodríguez, que finaron este ano
“O que non se xulga e se condena non pode ser perdoado, non se pode amnistiar un delito que non foi cometido (…)No referente aos crimes franquistas, cando falamos de amnistía, en realidade do que estamos a falar é de impunidade”.  A denuncia realizouna a escritora Ana Cabaleiro no encontro nacional que os colectivos pola memoria celebraron este domingo en San Simón no só para render homenaxe ás vítimas e ás súas familias senón tamén para reivindicar o fin desa impunidade que, lembrou Cabaleiro, “ lonxe de ser derogada e revertida desde os poderes institucionais correspondentes, de tanto manterse no tempo chegou a propiciar, nos últimos anos, o envalentonamento dos reaccionarios e herdeiros da ditadura, que pugnan por seguir impoñendo e lexitimando o seu ideario de represión e espolio”.
No ano en que se cumpren oitenta do fin da guerra civil en España e dez desde que “a sociedade civil” a través da Iniciativa Galega pola Memoria, tomou as rendas da organización da homenaxe ante a desidia da administración autonómica, Cabaleiro esixiu tamén no nome de todos os colectivos que a conforman  “a regulación da apoloxía do franquismo como delito e a prohibición de toda exaltación do mesmo”
Lembrou na súa intervención como condutora do acto central celebrado ás doce do mediodía, que neses oitenta anos “ escribiuse coa tinta dunha ditadura, coa tinta dunha transición á democracia falsamente cualificada como ‘pacífica e modélica’, e coa tinta dunha Lei de Amnistía, ignominiosa e insultante, que baixo o cínico argumento de non reabrir feridas derivou nunha impunidade efectiva de todos os crimes cometidos desde o golpe de Estado de 1936 ata a promulgación desta lei en 1977. A historia destes 80 anos foi escrita, polo tanto, coa tinta do silenciamento, do ocultamento e, mesmo, da negación do terror que asolagou este país”.
Derogar esa lei para acabar coa impunidade foi o clamor da xornada, protagonizada polas propias vítimas. Chato Galante, torturado por Antonio González Pacheco, Billy el Niño e un dos asinantes da querela arxentina, desprazouse desde Madrid para reivindicar na illa o dereito á xustiza universal e para lembrar que Galiza foi unha zona “especialmente castigada” polo que “ademais dos acenos de recoñecemento precisa de accións que garantan os principios de verdade, xustiza e reparación para todas as persoas que sufriron crimes de lesa humanidade, que nunca poden prescribir”. Galante foi precedido na palabra por Celso López, membro da Asamblea Republicana de Vigo, que tras lembrar a recente adhesión do movemento galego á coordinadora de apoio á querela (CeAqua) reclamou que o estado aplique os tratados internacionais subscritos no ámbito xudicial que recollen a non prescrición dos delitos de lesa humanidade e polo tanto a imposibilidade de amnistialos.
Pola súa parte, o investigador Moncho Ermida lembrou que “tamén na Galiza temos moitos Billy el Niño” e instou ao movemento memorialístico a “poñer riba da mesa” os nomes das persoas que participaron en torturas, sobre todo nos últimos anos da ditadura e na transición. El mesmo recitou algúns mentres que Elvira Cienfuegos,  compoñente da asociación cultural O Galo de Compostela, deu lectura a un texto emotivo e arrepiante, no que un ex traballador de Citröen torturado naquel tempo daba consellos precisos aos seus camaradas sobre como resistir aos golpes. Un histórico texto que foi traducido ao euskera e utilizado por agrupacións antifranquistas de todo o territorio español.
O acto, que contou coa actuación musical de Lucía César Veloso, serviu como homenaxe ao promotor da querela, Darío Rivas, e á guerrilleira antifranquista Chelo Rodríguez, finados este ano. Tamén para amosar o respaldo ao investigador Carlos Babío, denunciado polos Franco, que, finalmente non puido desprazarse á illa, tal como estaba previsto.

As entidades agrupadas na Iniciativa Galega pola Memoria queremos denunciar a exclusión do estudo da historia do levantamento militar fascista contra a República, da represión contra vidas e dereitos durante a Ditadura (1936-1975) e das pervivencias do franquismo na transición e no período posterior da monarquía constitucional.
Fronte a esta exclusión, reclamamos que este estudo se faga desde unha óptica galega, inserida no coñecemento da evolución histórica de Galiza nas primeiras décadas do século XX e durante a II República, no coñecemento e estudo da devastación humana, social e política causada no noso país polo golpe militar e a Ditadura, e na comprensión das consecuencias institucionais, sociolóxicas e ideolóxicas da Ditadura na sociedade actual.
E esiximos que a incorporación destes contidos e coñecementos teña como referencia os tratados internacionais asinados polo Estado en materia de dereitos fundamentais e as esixencias das Nacións Unidas.

Por todo o anterior, reclamamos un ensino que se asente no exercicio do dereito persoal e colectivo á verdade, á reparación, á xustiza e para garantir a non repetición do franquismo:

1.- O ensino debe deixar de ocultar a verdade da historia dos feitos que aconteceron no noso país, na medida que son imprescindíbeis para comprender a realidade presente en canto é froito deses sucesos.  Para iso debe incorporarse no currículo o coñecemento dos crimes do franquismo e a memoria da resistencia contra este réxime opresivo.
2.- O ensino ten que compensar e corrixir unha longa socialización e normalización da represión franquista e da impunidade dos seus crimes.
3.- O ensino debe promover os valores de respecto aos dereitos humanos para o cal non pode excluír dos seus contidos a violación destes que se teñen producido no noso país e analizar de xeito crítico aqueles aspectos pendentes de abordar polo Estado neste ámbito e que teñen que ver coa impunidade, a non investigación das desaparicións forzosas, a prescrición de crimes contra a humanidade, etc...
4,- O ensino debe fomentar os valores democráticos para o cal é indispensábel educar na asunción do pluralismo político, na defensa das liberdades civís e do dereito de expresión e organización, na apreciación positiva da participación política e do compromiso social e combater calquera visión totalitaria e antidemocrática que xustifique ou faga apoloxía da represión destes dereitos fundamentais.

Pontevedra, xaneiro de 2018.- A Iniciativa Galega pola Memoria (IGM) amosou a súa perplexidade e o seu total rexeitamento ante o feito de que Manuel Picón, membro da Garda Civil de Pontevedra, utilice como perfil do seu whatsapp unha imaxe dunha man realizando o saúdo fascista sobre a bandeira de España e baixo o lema “Arriba España Siempre”. 

O colectivo, que agrupa a asociacións de toda Galiza, considera especialmente grave que esta imaxe loando o réxime xenocida do xeneral Franco sexa utilizada por unha persoa que, dado o seu cargo, está obrigada polo ordenamento xurídico a protexer a cidadanía e a defender o réxime democrático. Nese senso, solicitan que o Ministerio do Interior abra un expediente ao axente onde se determine se puido cometer algunha ilegalidade por reproducir o saúdo utilizado ademais de polos franquistas, polos fascistas italianos ou os nazis. 

A IGM reprocha que unha persoa con esta total carencia de valores democráticos fose condecorada polo corpo con motivo da celebración da patroa “o que vén a amosar, unha vez máis, que o goberno lonxe de condenar o franquismo, aplaude aos defensores dun réxime que asasinou a miles de persoas e condenou a moitas outras ao cárcere, o exilio ou a numerosas vexacións. Esas persoas foron castigadas por defender unha democracia que agora perpetua a memoria dos seus torturadores mentres esquece a da Galiza mártir”.

Pontecesures,  26 de outubro de 2017.- A Iniciativa Galega pola Memoria (IGM), que reúne a colectivos de toda Galiza, vén de denunciar a decisión do alcalde de Pontecesures, Juan Manuel Vidal, de someter á consulta da veciñanza a súa obriga de eliminar a simboloxía franquista en cumprimento da lei de memoria histórica. 
O rexidor cesureño respostou a unha petición de retirada do emblema da Falanxe dunha fonte, emitindo un bando no que propón unha consulta á veciñanza desa zona do municipio para decidir se cumpre ou non la Lei de Memoria Histórica.
A IGM, como punto de encontro das asociacións memorialísticas galegas, ten acordado demandar a eliminación de calquera iconografía que exalte o alzamento militar e o réxime criminal que provocou tantas vítimas no noso país. Independentemente de que nestes momentos haxa una lei que recolla a obriga, é unha cuestión básica na defensa dos dereitos fundamentais e na necesidade de perseguir a verdade, a xustiza, a reparación e as garantías de non repetición, que debemos a quen sufriron prisión, tortura, violacións e mesmo o asasinato por ser demócratas. 
Á IGM parécelle insultante que precisamente se queira revestir de democrático o enxalzamento da prohibición de ideas, organizacións e persoas. De haber unha opinión favorábel ao fascismo seria simplemente a constatación de que a eliminación física dos que tiñan outras opinións -que é o que representa esa ideoloxía- logrou o seu obxectivo no tempo e aínda hoxe se benefician do froito dos seus crimes.
É o colmo da perversión da democracia promover unha especie de referendo para avalar a pervivencia do franquismo cando este se define precisamente como a negación das liberdades democráticas mínimas. É unha burla ás vítimas e un insulto á intelixencia. 
Por iso esiximos que o concello de Pontecesures dea cumprimento á eliminación da simboloxía franquista que se lle pide sen máis dilacións.